ตามรอยเสด็จประพาสต้น & วิถีชีวิตริมคลองดำเนิน

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 ได้เสด็จประพาสต้นคลองดำเนินสะดวก เมื่อวันที่ 16 กรกฎาคม พ.ศ. 2447 ในขณะนั้นน้ำท่วมเจิ่งไร่นาทั้งสองฝั่ง เห็นเป็นทะเลกว้างใหญ่ สุดสายตา ที่น้ำท่วมหน้าฝนเป็นการท่วมประจำของ พื้นที่สองฝั่งแม่น้ำแม่กลอง ไม่ใช่ท่วมในฤดูน้ำหลากอย่างแม่น้ำเจ้าพระยา ชาวไร่ ชาวนา ในคลองดำเนินสะดวกต่างก็เก็บพืชผลจำพวก หอม กระเทียม ขึ้นมาตากบนพื้นที่ว่างบนบ้าน แม้แต่หลังคาจนแทบไม่มีที่จะอยู่ จะไปไหนก็ใช้เรือกันเป็นพื้น

ในคราวนั้น พระพุทธเจ้าหลวง ประทับแรมที่ วัดโชติทายการาม ริมคลองใหญ่ วันหนึ่งเสด็จประพาสท้องทุ่งที่น้ำท่วมเจิ่งด้วยเรือพาย ผู้ตามเสด็จเป็นเจ้านายชั้นผู้ใหญ่ และพระราชโอรสไม่กี่พระองค์ ไปแวะบ้านหลังหนึ่ง ดูท่าทางภูมิฐานเหมาะที่จะใช้เป็นที่ทำกับข้าวกันเอง ไม่ต้องพึ่งเครื่องเสวย เป็นลักษณะช่วยกันทำช่วยกันกินแบบปิกนิก

เจ้าของบ้านคือ "เจ๊กฮวด" มีแม่ชื่อยายผึ้ง ภรรยาเจ๊กฮวดออกไปธุระแต่เช้า แต่ก่อนจะไปก็ทำกับข้าวง่ายๆ เอาไว้ให้กิน เมื่อพระพุทธเจ้าหลวงเสด็จขึ้นบ้าน เจ๊กฮวดจำพระองค์ได้ เพราะเคยเห็นในงานกฐิน เวลารับสั่งถามก็ตอบไปตามความจริง เมื่อรับสั่งถามว่า "ดูเหมือนข้าวสุกแล้วนี่" เจ๊กฮวดก็กราบทูลว่า "ข้าวสุกแล้ว แต่กับไม่มี หมูก็แพง ครั้งจะฆ่าหมูก็เกรงปาณาติบาต" ทรงชอบพระทัยว่าใจบุญก็เสด็จขึ้นเสวยบนบ้าน

ข้าราชบริพารที่ตามเสด็จก็เข้าไป "เทียบ" หรือชิมอาหารก่อนเสวย เป็นอาหารง่ายๆ หอยกระพงผัดใบโหระพา ผักบุ้งผัดเต้าเจี้ยว น้ำพริกปลาอกกะแล้ย่าง เมื่อยกถวายก็เสวยกันอย่างเอร็ดอร่อย (เพราะเครื่องเสวยในวังไม่เคยทำ)

ครั้นเสวยเสร็จเจ๊กฮวดก็เรียกแม่มาให้กราบ บอกว่านี่แหละองค์ท่าน รับสั่งถามว่า "ใช่แน่หรือ" เจ๊กฮวดทูลตอบว่า "ใช่แน่ขอรับ" ว่าแล้วก็ปูผ้าลงกราบ พระพุทธเจ้าหลวง โปรดเกล้าฯให้เป็นมหาดเล็กเรือนนอกพระราชทานเงิน 100 บาท เป็นตำนานเล่าขานกันมาจนทุกวันนี้